جنگ اقتصادی

جنگ های اقتصادی چگونه شکل می گیرند و چه تاثیری بر روابط کشورها دارند

• در جنگ های اقتصادی با تعرفه های گمرکی به سمت طرف های مقابل شلیک و با محدودیت در واردات کالا آنها را بمباران می کنند.

جنگ های اقتصادی به اندازه تجارت بین المللی در بین ملت ها قدمت دارند اما در حال حاضر به سبب آن که به عنوان اهرم فشار از آن ها استفاده می شود، تاثیرات دیگری را نیز منجر می گردند.

در حال حاضر آنچه از آن به عنوان جنگ اقتصادی یاد می شود، امضای فرمانی است که «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری آمریکا  آن را به انجام رساند؛ فرمانی که بر مبنای آن تعرفه گمرکی اعمال شده بر روی واردات فولاد 25 درصد و بر روی واردات آلومینیوم 10 درصد افزایش می یابد.

از آنجایی دیپلماسی فعال بین کشور ها و روابط بین الملل هموراه ابزاری برای مبادلات تجاری بوده است، در جنگ اقتصادی این ابزار نیز از کار می افتد.

• تضاد میان منافع کشور در داخل و روابط با دیگر کشورها

رئیس جمهوری آمریکا به مردم کشورش اطمینان داده است که آنچه انجام می دهد، بر اساس تصمیمی است که برای امنیت ملی و حمایت از صنعت داخلی و وابسته به این فلزها اتخاذ شده است؛ ترامپ معتقد است که صنعت وابسته به فولاد و آلومینیوم در دوران حکومت روسای جمهور پیشین به علت سیاست های “نا عادلانه” آن ها در بخش واردات، لطمات زیادی را متحمل شده است.

«دونالد ترامپ» در برابر اعضای کابینه اش و کارگران صنایع فلزی آمریکا یاد آور شد: “ما این تصمیمات را به وسیله انتخابات نمی گیریم، بلکه اجرای این تصمیم ضروری است.”

با اینکه کاخ سفید اعلام کرده است که دو شریک تجاری آمریکا در پیمان تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا)؛ یعنی کانادا و مکزیک از پرداخت این تعرفه جدید گمرکی معاف هستند، اما بسیاری از کارشناسان از ابتدای انتشار خبر تصمیم رئیس جمهوری آمریکا، نسبت به وقوع یک جنگ اقتصادی هشدار داده اند.

اگر نخواهیم زیاد دور شویم، اتحادیه اروپا که به عنوان دومین صادر کننده فولاد به آمریکا شناخته می شود، پیش تر اعلام کرده بود که در صورت اعمال چنین تصمیمی از سوی واشنگتن، در اقدامی مشابه، اروپا آمادگی این را دارد تا بر محصولاتی همچون موتور سیکلت، کره، نوشیدنی و البسه ای که از آمریکا وارد اروپا می شوند، تعرفه های گمرکی بالایی ببندد.

• جنگ اقتصادی چیست، نحوه اجرای آن به چه صورت است و چه پیامد هایی را دارد؟

«بری ایکنگرین»، استاد اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه کالیفرنیا توضیح می دهد که یک جنگ اقتصادی زمانی رخ می دهد که کشور وارد کننده ای تصمیم بگیرد که از ورود کالایی از یک کشور یا مجموعه ای از کشور های خاص جلوگیری کند یا تعرفه زیادی را بر واردات آن تحمیل کند.

این موضوع می تواند از افزایش تعرفه های گمرکی تا ممنوعیت وارادات همه محصولات کشور صادر کننده گسترده باشد.

به عنوان پیامدی از این رویداد، کشوری که با افزایش تعرفه ها مواجه شده است، تنها راهی که در مقابلش دارد این است که با اقدامی مشابه کشور اول را از تصمیمش بازگرداند.

در این حالت مذاکره بین دو طرف و استفاده از اصول معمول روابط بین الملل نیز کارساز نخواهد بود.

“جنگ اقتصادی” یک پدیده ی بسیار مشکل زاست که می تواند در عین حال موارد دیگر از جمله مشکلات بین المللی را نیز منجر شود.

واقعیت آن است که یک جنگ اقتصادی گسترده می تواند تنها با یک سری محدودیت ساده در واردات آغاز شود و پس از آن با مخالفت های سیاسی بین دو یا تعداد بیشتری از ملت ها ادامه پیدا کند.

پیامد های جنگ اقتصادی در جامعه بین المللی به مراتب شدیدتر از چیزی است که برای آن اندیشیده شده است.

• دولت ها چگونه در یک جنگ اقتصادی مبارزه می کنند؟

اقداماتی که کشور های درگیر در جنگ اقتصادی صورت می دهند، به میزان توانایی های آن کشور در اتخاذ تصمیم بستگی دارد. همچنین میزان نفوذ آن کشور در جامعه بین الملل نیز حائز اهمیت است.

از سویی دیگر نباید از نظر دور ساخت که در دنیای تجارت، هر گونه تصمیم می تواند پیامدهای گسترده تری را از اجرای خود آن تصمیم داشته باشد، یعنی به عبارت دیگر اتخاذ تصمیمات سیاسی- تجاری تنها بر کالای مورد نظر اثر گذار نیست، بلکه در روابط بین دولت ها، تجارت کالاهای دیگر و … نیز موثر است.

به عنوان مثال پیامد های افزایش تعرفه گمرکی بر دو فلز یاد شده، در بخش های مختلف و گسترده ای قابل مشاهده است. در بخش خدمات در آمریکا و چین شاهد افزایش قیمت ها بوده ایم. از سویی دیگر با این اقدام، رابطه اروپا با واشنگتن وارد مرحله ای تازه شد.

این نوع از اختلافات بین کشور ها مراحل مختلفی را طی می کند و می تواند به تشدید تنش ها بین دو کشور مخالف منتهی شود.

در این میان متحدان این دو کشور نیز با یکدیگر درگیر می شوند، در نتیجه حالت بی نظمی در روابط بین کشور ها ایجاد می شود.

در جنگ اقتصادی، در عرصه بین الملل مقطعی از زمان وجود دارد که بین طرف های مخالف چرخه ای از کنش-واکنش-کنش-واکنش صورت می گیرد. به عنوان مثال در سال 1930، کنگره آمریکا تعرفه گمرک برخی از کالاهای خاص را افزایش داد و بسیاری از کشور های دیگر به عنوان پاسخ به این اقدام، مالیات را افزایش دادند. آن دوران ابتدای دوران رکود بزرگ بود و به آن را وخیم تر هم کرد.

« بیل رینچ» کسی که پیش تر رئیس شورای ملی تجارت خارجی آمریکا نیز بوده است، در مصاحبه معتقد است که اقداماتی که کشور ها در دوران مخالفت و “جنگ اقتصادی” انجام می دهند، عموما اقداماتی جبران ناپذیر هستند.

وی تاکید می کند: “در دوران جنگ اقتصادی، طرف های مخالف چشم در برابر چشم و دندان در برابر دندان، در مقابل یکدیگر قرار می گیرند: من با تو کاری را می کنم که تو با من کردی، و اگر تو بیش تر انجام دهی، من هم تا جایی که امکان دارد بیشتر انجام می دهم تا جایی که حتی از تو نیز فراتر می روم.”

در این حالت دیپلماسی و مذاکره نیز گاها نمی تواند مسئله را حل و فصل کند و به همین سبب روابط کشور ها را در مرحله ای تازه قرار می دهد.

• سلاح های اصلی که در جنگ اقتصادی استفاده می شوند، کدامند؟

اساسا دو سلاح وجود دارد:

• اصلی ترین آن تعرفه گمرکی است، که عبارت است از مالیاتی که بر واردات اعمال می شود و با ایجاد محدودیت در واردات کالایی خاص، در واردات آن مشکل ایجاد می کند.

• دیگری می تواند به مانند دوران بحران سال 1930 رخ بدهد؛ یعنی با یک محصول آغاز شود و سپس به بسیاری دیگر از کالاها کشانده شود تا بتواند بدین ترتیب هم بحران اقتصادی را تشدید کند و هم آن را هدایت کند.

• نتایجش چیست و چه کسانی می توانند تحت تاثیر باشند؟

در درجه اول مصرف کنندگان تحت تاثیر قرار می گیرند، زیرا آنها به علت افزایش قیمت به وجود آمده، باید برای همان محصول قبلی هزینه ای بیشتر را پرداخت کنند. به عنوان مثال اگر یک شرکت آلمانی که در آمریکا ماشین می فروشد، بخواهد فولاد وارد شده را با تعرفه بالاتر خریداری کند، دو راه در پیش دارد تا هزینه انجام شده را بتواند جایگزین کند: یا باید این هزینه را خودش از اندوخته قبلی اش بپردازد، یا باید قیمت ماشین ها را افزایش دهد، که همواره مورد دوم رخ می دهد.

• آیا واقعا خوب هستند و پیروزی در آن ساده است؟

پس از آنکه منتقدان بسیاری علیه این تصمیم ترامپ سخن گفتند، وی اعلام کرد که جنگ های اقتصادی “خوب هستند و پیروزی در آن ساده است.”

صندوق بین المللی پول در پاسخ به این اظهار نظر رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که جنگ اقتصادی خوب نیست و “هیچ کسی در آن پیروز نمی شود” و شروع این دست از اقدامات می تواند به رشد اقتصادی جهان آسیب برساند.

کارشناسانی که با بی بی سی مصاحبه کرده بودند، جملگی بر این عقیده اند که جنگ اقتصادی پیامدهای منفی را به بار می آورد.

درصد از کارشناسان معتقدند که جنگ تجاری به لحاط اقتصادی به کشورهای متخاصم آسیب می رساند؛ از طرفی دیگر به عنوان نتیجه، همه کشورهای درگیر در آن بازنده هستند.

تاریخ به ما نشان می دهد که زمانی که یک کشور تصمیمات خصمانه ای را در مورد واردات یک سری از محصولات اتخاذ می کند، سخت است که کشور هایی که تحت تاثیر این تصمیم بوده اند، پاسخی ندهند. و این می تواند منجر به آن شود که محصولات بیشتری تحت الشعاع  قرار بگیرند. بسیار ساده است، من هیچ برنده ای در این درگیری نمی بینم.